ANALYSE | Van Coppi en Bartali tot Pantani en Pogacar: Waarom de Giro d'Italia de mooiste wedstrijd ter wereld is

Elke mei verandert Italië in een zee van roze. Straten worden versierd met vlaggen, spandoeken wapperen in de wind en op kronkelende bergwegen verzamelen zich duizenden toeschouwers. Een elektrische spanning hangt in de lucht. Aanstaande vrijdag, 9 mei, keert de Giro d’Italia terug: niet zomaar een wielerwedstrijd, maar een levend nationaal ritueel, al meer dan een eeuw oud.

De Giro is veel meer dan sport. Het is een cultureel monument, een bron van trots, een verhaal van heroïek, vol lef, lijden en triomf, verteld tegen het decor van het Italiaanse landschap.

In een klein stadje aan de route zie je kinderen zwaaien met vlaggen en oudere fans mijmeren over helden van weleer. Drie weken lang vormen geplaveide dorpsweggetjes en steile bergpassen het strijdtoneel. Langs de kant staan de tifosi, hartstochtelijk, alsof elke pedaalslag het hart van Italië doet kloppen.

Het idee voor de Giro ontstond in 1909 in de redactielokalen van La Gazzetta dello Sport. Geïnspireerd door de Tour de France wilde de krant haar oplage vergroten door een wielerronde door Italië te organiseren. Vanaf het begin was de race onlosmakelijk verbonden met de roze kleur van de Gazzetta. In 1931 werd de maglia rosa, de roze leiderstrui, geïntroduceerd — al snel een symbool van ambitie en glorie.

Behalve in oorlogsjaren is de Giro elk jaar verreden. Wat begon als een nationale aangelegenheid groeide uit tot een internationaal spektakel. Het parcours werd zwaarder, de renners diverser, maar de essentie bleef: grenzen verleggen, het menselijk uithoudingsvermogen tarten, en verhalen schrijven die blijven hangen.

Voor Italianen is de Giro geen evenement, maar een gevoel. Van de Alpen tot Sicilië kleurt het voorjaar roze, met een sfeer die je alleen écht begrijpt als je er middenin staat — tussen vlaggenzeeën en luide kreten van “Vai! Vai!”. Net als het voetbalelftal is de Giro iets dat alle lagen van de bevolking verenigt. Zelfs wie niks met wielrennen heeft, voelt de magie.

In het naoorlogse Italië bracht de Giro hoop en samenhang. De editie van 1946, gehouden in een door oorlog gehavend land, werd een symbool van herstel. Het peloton reed over kapotte wegen, maar werd overal onthaald alsof de wederopbouw al begonnen was.

De Giro krijgt zijn hart van de mensen, maar zijn ziel van de bergen. Legendarische beklimmingen als de Stelvio, Gavia, Mortirolo en Zoncolan hebben het verhaal van de Giro in bloed, zweet en sneeuw geschreven.

Denk aan 1956, Monte Bondone: Charly Gaul, een klimmer uit Luxemburg, overwon een sneeuwstorm, warmde zijn handen met brandewijn en won een heroïsche etappe. Of aan 1988: de Gavia, waar renners huilden van kou en wanhoop, terwijl Andy Hampsten zichzelf de geschiedenis inreed, gehuld in ijs en vastberadenheid.

Sommige etappes zijn pure poëzie. In 2018 liet Chris Froome iedereen versteld staan met een 80 kilometer lange solo-aanval over de Colle delle Finestre. Hij reed van de achtergrond naar de voorgrond in een etappe die nu in één adem wordt genoemd met de allergrootsten.

De Giro is ook een podium voor iconen. Fausto Coppi en Gino Bartali, tegenpolen in stijl en karakter, staken de lont aan van een rivaliteit die het hele land beroerde. Coppi, sierlijk en vooruitstrevend. Bartali, vroom en taai. Hun duel op de Cuneo-Pinerolo etappe in 1949 is wielermythologie. “Un uomo solo è al comando...” — die radiowoordjes leven voort in het collectief geheugen van Italië.

Later kwam Marco Pantani. Il Pirata. Een onstuimige klimmer, een volksheld, een tragedie. In 1998 won hij de Giro én de Tour — een unicum dat pas in 2024 werd geëvenaard door Tadej Pogacar. Maar zijn val kwam hard. In 1999 werd hij uit koers genomen na een verdachte bloedwaarde. De klap was mentaal verwoestend. Hij stierf in 2004, vereeuwigd als een gevallen engel van de wielersport. Langs de bergen leeft zijn naam voort in graffiti en bloemen.

De Giro blijft evolueren, maar draagt altijd het gewicht van zijn geschiedenis. Elke editie voegt een nieuw hoofdstuk toe. Denk aan Vincenzo Nibali’s meesterlijke comeback in 2016, of de onverwachte triomf van Tao Geoghegan Hart in 2020. En telkens weer rijst de vraag: wie schrijft zijn naam dit jaar in het roze?

De Giro is intussen een wereldwijd evenement, geliefd van Colombia tot Japan. Toch blijft zijn charme eigenzinnig Italiaans. Minder commercieel dan de Tour, maar authentieker, zeggen sommigen. De warmte van het publiek, de artistieke flair van het parcours, het eerbetoon aan traditie — dat is wat de Giro zo bijzonder maakt.

De maglia rosa staat niet alleen voor leiderschap, maar voor verbinding met de groten der aarde. Met Coppi, Merckx, Hinault, Indurain, Pantani, Pogacar.

De ware essentie

De Giro leeft in de stemmen langs de weg, in de tranen van overwinnaars, in cafés waar vergeelde foto’s van voorbijrazende pelotons aan de muur hangen. Het is het feest van lijden en schoonheid, van collectieve beleving en individuele strijd.

De Giro d’Italia is niet zomaar een koers. Het is Italië — in al zijn passie, drama en poëzie — op twee wielen.