Wat is de Tour de France en hoe lang duurt die?

De Tour de France is ’s werelds bekendste profkoers, een jaarlijkse strijd van 21 ritten die de uithoudingsvermogen van de beste renners ter wereld drie weken lang test. Elke juli staan zo’n 170–180 renners aan de start voor een route die door Frankrijk slingert en soms buurlanden aandoet. Over 21 etappes leggen ze grofweg 3.300–3.500 kilometer af, vrijwel elke middag het equivalent van een eendagsklassieker. Om te begrijpen hoe lang de Tour echt is, moet je niet alleen naar de afstand kijken, maar ook naar hoe ritten, snelheden en het format zich in ruim een eeuw hebben ontwikkeld.

De koers begon in 1903 als een marketinggok van L’Auto, een Franse sportkrant die rivaal Le Vélo wilde overvleugelen. Hoofdredacteur Henri Desgrange, voormalig renner, zette door met wat velen waanzin vonden: stuur licht uitgeruste renners over ruwe, vaak onverharde Franse wegen, en kijk wie het overleeft.

Die eerste Tour, gestart op 01.07.1903, telde slechts zes ritten maar die waren enorm, vaak ’s nachts. De route van 2.428 kilometer was korter dan moderne edities, maar per dag gemiddeld zo’n 400 kilometer. Dat verklaart waarom slechts 21 van de 60 starters de finish haalden en de laatste renner bijna 65 uur na de winnaar binnenkwam. Maurice Garin zegevierde in 94 uur, 33 minuten en 14 seconden, bijna 3 uur voor Lucien Pothier.

Desgrange wilde dat de Tour legendes smeedde. Hij droomde van “supermensen” en meende dat de perfecte Tour slechts één finishers zou hebben, met alle anderen geveld door de zwaarte van de onderneming. Vroege edities ademde die visie. Renners repareerden zelf lekken en defecten, zochten hun eigen voeding, en reden lange stukken in het donker. In 1904 namen sommige renners treinen of kregen ze verboden hulp tijdens nachtritten, wat zoveel opschudding veroorzaakte dat Desgrange even “HET EINDE” publiceerde alsof hij zijn eigen koers stopzette.

In plaats van af te blazen, herstructureerden de organisatoren het evenement. Vanaf 1905 kwamen er meer maar kortere ritten, werd alleen overdag gekoerst en groeide de route naar 11 etappes. Dat bleek snel de juiste balans: het spektakel nam toe, fraude werd makkelijker te controleren en het deelnemersveld groeide.

Een kantelpunt kwam in 1910, toen de koers voor het eerst de Pyreneeën indook. Renners hadden minimale versnellingen en troffen steile, uitgesleten beklimmingen. Op een klim schreeuwde een uitgeputte Octave Lapize berucht naar de organisatoren: “Jullie zijn moordenaars! Stuk voor stuk!”

De Alpen volgden in 1911, waarmee bergritten het dna van de Tour definitief vormden. Op oorlogsonderbrekingen tussen 1915–1918 en 1940–1946 na, groeide de Tour uit tot een pijler van de Franse sportcultuur. In de jaren 20 en 30 trok de koers de grenzen over en kwamen de beste renners uit heel Europa. Wat begon als een krantenstunt, evolueerde tot het toonaangevende wielerevenement en de eerste van de drie Grote Rondes op de kalender.

Hoewel de route jaarlijks wijzigt, is de structuur stabiel. Meestal 21 ritten in 23 dagen met twee rustdagen, doorgaans in juli. 23 ploegen van acht renners starten, elke etappe wordt geklokt en het klassement op tijd bepaalt de winnaar in het geel. De meeste dagen zijn ritten in lijn. Vlakke en glooiende ritten eindigen vaak in razendsnelle massasprints, terwijl bergritten in Alpen en Pyreneeën het klassement vormen. Tijdritten, “TT’s”, voegen complexiteit toe: renners rijden solo tegen de klok over 20–40 kilometer.

De lengte per rit varieert sterk. Een vlakke rit meet typisch 180–220 kilometer, een tijdrit soms slechts 30 kilometer. Historisch was de spreiding veel groter. Vroege Tours hadden vaak etappes van meer dan 300 kilometer, en de langste ooit, in 1919, was 482 kilometer van Les Sables-d’Olonne naar Bayonne. Aan de andere kant staat de kortste moderne bergrit in 2018, etappe 17, slechts 65 km van Bagnères-de-Luchon naar Col du Portet.

Nog een evolutie betreft de spreiding over de kalender. De nachtmarathons van de beginjaren zijn verdwenen. Sinds de jaren 20 is één rit per dag de norm, al stopten edities halverwege de eeuw soms dubbelritten in één dag voor extra kilometers en drama. Die praktijk doofde eind jaren 80 uit, vervangen door het eenvoudiger ritme van één etappe per dag plus twee rustdagen. Dat patroon laat het verhaal vloeiend verlopen en geeft renners een reële kans op herstel.

De totale afstand toont de evolutie het duidelijkst. Recente Tours meten doorgaans 3.300–3.500 kilometer. De route van 2025 was bijvoorbeeld 3.338, iets korter dan de 3.492 km van het jaar ervoor. Over 21 etappes geeft dat gemiddeld circa 150–170 kilometer per dag. Maar eerdere tijdvakken zagen er anders uit. De Tours van 1903 en 1904 lagen rond 2.400 kilometer, maar die bescheiden totaalsom verborg reusachtige etappes.

Naarmate de koers groeide, voerden organisatoren de afstand op om zwaarte en spektakel te vergroten. De editie van 1926 blijft de langste ooit met circa 5.745 kilometer over slechts 17 ritten, gewonnen door Lucien Buysse. In de jaren 1920 en 1930 overschreed de Tour regelmatig 5.000 kilometer, en ook na de Tweede Wereldoorlog lagen veel edities nog in de range 4.000–4.500 kilometer.

Vanaf de jaren tachtig verkortten organisatoren het parcours om het welzijn van renners te verbeteren en dynamischer koersverloop te stimuleren. In de jaren tachtig en negentig bleef de Tour meestal tussen 3.500–4.000 kilometer. In de 21e eeuw is dat verder aangescherpt tot midden 3.000, met in 2002 de kortste moderne editie rond 3.278 kilometer.

Snelheid biedt een ander perspectief op de lengte. Moderne vlakke ritten verlopen aan 40–45 km/u, waardoor 200 kilometer vaak in vierënhalf tot vijf uur wordt afgewerkt. Bergetappes zijn trager, soms gemiddeld rond 30 km/u, maar eindigen vaak in een vergelijkbaar tijdsvenster omdat de afstand korter is. Tegenwoordig werken eindwinnaars de Tour af met een gemiddelde rond 40 km/u.

De editie van 2022 kwam uit op circa 42 km/u, destijds de snelste. Zet dat af tegen het tempo van Maurice Garin in 1903 of het gemiddelde van circa 24 km/u van de winnaar van 1919 over 5.560 kilometer. Een eeuw aan technologische, voedingskundige en tactische vooruitgang, naast donkere periodes beïnvloed door doping, heeft de snelheden drastisch opgedreven. In 2025 bedroeg de gemiddelde snelheid zelfs 42,8 km/u (26,6 mph), duizelingwekkend voor stervelingen.

Op bijzonder snelle dagen met gunstige wind overschreed het peloton al eens 50 km/u over een volledige rit in lijn. Het record staat rond 50,4 km/u in een sprintetappe uit 1999. Op slopende beklimmingen zoals Alpe d’Huez zakken de snelheden echter naar circa 23 km/u, ongeveer de helft van wat renners op het vlakke halen.

Ondanks de kortere totale afstand blijft de Tour uitputtend. De meeste ritten duren vier tot zes uur. Renners starten laat in de ochtend en koersen vaak tot in de late namiddag. Het weer bepaalt het ritme: rugwind jaagt de snelheid omhoog, terwijl hitte of veel klimwerk afremt. Het cumulatieve effect van deze uren, 21 ritten lang, definieert de echte zwaarte van de Tour.

Door de jaren heen transformeerde de Tour van een nauwelijks te volbrengen beproeving tot een verfijnd sportief schouwspel. De eerste edities boden minimale ondersteuning en kenden zelfs beperkingen op waaieren en ploegentactiek, met Desgrange die een strijd der individuen voorstond. Nu is de koers een georkestreerde mix van teamwork, materiaal, sportwetenschap en strategie. Ploegleiderswagens volgen met reservefietsen, mecaniciens, artsen en soigneurs. Wegen zijn geasfalteerd en afgesloten voor verkeer. In 1913 moest een renner zijn gebroken frame nog bij de dorpssmid solderen; vandaag reikt een mecanicien in seconden een nieuwe fiets aan.

Het aantal ritten groeide van zes in 1903 naar circa 15 in 1910 en stabiliseerde na de Tweede Wereldoorlog op 20–24. Sinds de jaren tachtig is 21 ritten de norm. Rustdagen zijn gepland en de variatie in rittypes is toegenomen. De stap weg van ultralange afstanden en gesplitste ritten gaf organisatoren ruimte om tactischer, publieksvriendelijker koers te ontwerpen, zonder de kenmerkende zwaarte van de Tour weg te nemen.

Zelfs met die verfijningen blijft de Tour met afstand de grootste wielerkoers ter wereld. Zo’n 3.500 kilometer over 21 dagen blijft een van de zwaarste testen in de sport. Alleen complete renners, klimmers die kunnen tijdrijden, sprinters die de bergen overleven en allrounders die drie weken scherp blijven, maken in juli kans op winst.

Desgrange’s fantasie van een koers zo hard dat de perfecte Tour slechts één finishende renner zou kennen, klinkt nog na als echo uit het verleden en is geen daadwerkelijk doel. Nu draait het om het creëren van drama, niet om totale vernietiging. Toch blijft de essentie overeind: de Tour is ontworpen om ’s werelds beste renners tot het uiterste te drijven. Wie Parijs haalt, heeft niet alleen bergen, snelheid, afstand en tactiek beheerst, maar ook een van de meedogenlooste tochten in de sport doorstaan.

De eerste Tour reed in 1903, opgezet door L’Auto om de krantenverkoop te stuwen.

Die telde 2.428 km over zes monsterlijke ritten.

De Pyreneeën in 1910, de Alpen volgden in 1911.

Meestal 21 ritten over 23 dagen, met een mix van vlak, bergen, heuvelland en “TT” tijdritten.

Recente edities liggen op 3.300–3.500 km: het parcours van 2025 was 3.338 km, en de route van volgend jaar wordt 3.333 km.

Vlakke ritten gaan vaak 40–45 km/u, met recente totaalgemiddelden rond 40 km/u.

Afstanden krompen, ondersteuning verbeterde en ritten werden korter, van epische 300+ km naar 130–200 km, waardoor de koers verschoof van pure overleving naar gecontroleerde intensiteit.