ANALYSE: Is het Amerikaanse wielrennen ooit hersteld van het Lance Armstrong-schandaal?

Lance Armstrong werd ooit beschouwd als een wereldwijd icoon, niet alleen vereerd vanwege zijn dominantie in het wielrennen, maar ook vanwege zijn inspirerende comeback na kanker. Het omvangrijke dopingschandaal dat tot zijn ondergang leidde, had echter een diepgaande en langdurige impact op de wielersport, met name in de Verenigde Staten.

We kennen allemaal het verhaal, maar hebben we echt nagedacht over de gevolgen? We kunnen twijfelen aan de genialiteit van Tadej Pogacar en andere wielergrootheden, maar is er niet een interessantere vraag om te stellen?

De vraag die ik vandaag wil stellen is: Heeft de Amerikaanse wielersport zich ooit echt hersteld van het Armstrong-schandaal?

Aan het eind van de jaren 1990 en het begin van de jaren 2000 veroverde Lance Armstrong het wielrennen. Hij won zeven opeenvolgende Tour de France-titels tussen 1999 en 2005 en vestigde zich daarmee aan de top van de wielerwereld. Zijn verhaal ging echter niet alleen over zijn overwinningen, maar ook over zijn gevecht met teelbalkanker. Armstrong kreeg in 1996 de diagnose kanker in een vergevorderd stadium en zijn herstel en terugkeer in het professionele wielrennen was niets minder dan een wonder.

Het leverde hem in de VS een status op die vergeleken kan worden met sportlegendes als Tiger Woods en LeBron James, want hij domineerde de sport zowel op de weg als in de media. Natuurlijk is dit niet de norm voor een professionele wielrenner, zeker niet in de VS. Zijn Livestrong Foundation haalde miljoenen dollars op en zijn gele polsbandjes werden een symbool van hoop voor kankeroverlevenden wereldwijd.

Op het hoogtepunt van zijn carrière was Armstrong een cultureel icoon in Amerika en hielp hij het wielrennen te populariseren in een land waar de sport traditioneel moeite had om populairder te worden dan in Europa. Wedstrijden als de Ronde van Californië, de Ronde van Georgia en de Ronde van Utah werden steeds bekender en Amerikaanse renners werden plotseling gezien als renners die zich konden meten met de besten ter wereld. Armstrongs invloed op het wielrennen in Amerika was onmiskenbaar.

Ondanks de triomfen volgden geruchten over doping Armstrong gedurende een groot deel van zijn carrière. Het keerpunt kwam in 2012, toen het Amerikaanse antidopingagentschap USADA een vernietigend rapport uitbracht waarin Armstrongs betrokkenheid bij "het meest geavanceerde, geprofessionaliseerde en succesvolle dopingprogramma dat de sport ooit heeft gezien" werd beschreven.

De gevolgen waren snel en ernstig: Armstrong werd zijn zeven Tour de France-titels ontnomen en voor het leven verbannen uit de wielersport.

Armstrongs ondergang heeft ook veel van zijn ploeggenoten meegesleurd, waaronder Tyler Hamilton en Floyd Landis, die beiden getuigenis aflegden over de dopingcultuur binnen het U.S. Postal Service Team. Hamilton's onthullingen waren bijzonder veelzeggend, omdat hij een team beschreef waar doping niet alleen werd gedoogd, maar zelfs aangemoedigd.

Het schandaal vernietigde niet alleen Armstrongs nalatenschap, maar wierp ook een schaduw over het Amerikaanse wielrennen.

De onmiddellijke impact van het schandaal was catastrofaal voor het Amerikaanse wielrennen. Wedstrijden zoals de Ronde van Californië en de Ronde van Georgia, die internationale aandacht hadden gekregen, werden teruggeschroefd of verdwenen helemaal. Wielersponsors waren huiverig om zich met de sport te associëren en het vertrouwen van het publiek in Amerikaanse renners was diep aangetast.

Laten we één ding duidelijk stellen. Er zijn een heleboel andere redenen waarom het wielrennen in de VS hapert, het ligt niet alleen aan Lance Armstrong. Maar het valt niet te ontkennen dat de dalende populariteit van de sport in het land samenvalt met de gevolgen van Armstrongs dopingbekentenis. In 2024 stonden er zelfs geen evenementen meer op de kalender van de UCI World Tour in de Verenigde Staten, een schril contrast met de periode tijdens Armstrongs bewind toen het Amerikaanse wielrennen een echte impuls kreeg.

Tussen 2012 en 2024 hebben slechts twee Amerikaanse renners Grote Rondes gewonnen: Chris Horner, die in 2013 de Vuelta a España won, en Sepp Kuss, die tien jaar later in 2023 dezelfde wedstrijd won. Dit is een schamele opbrengst voor een land met zo'n grote bevolking en middelen, vooral in vergelijking met een wielergrootmacht als Slovenië, een land met slechts twee miljoen inwoners maar met sterren als Tadej Pogacar en Primoz Roglic.

Op het gebied van Olympisch succes blijven de Verenigde Staten domineren in verschillende sporten. Op de Olympische Spelen van Parijs 2024 voerden de VS de ranglijst aan met 40 gouden medailles en 126 medailles in totaal. Maar in het wielrennen blijft het land een kleine speler in de wereld van het wegracen, wat vragen oproept over waarom een land dat zo succesvol is in andere sporten moeite heeft om zijn plaats in de wielerwereld terug te winnen.

Een van de interessantere ontwikkelingen in het Amerikaanse wielrennen na Armstrong is de opkomst van gravelracen. In tegenstelling tot het wegwielrennen, dat moeite heeft om weer voet aan de grond te krijgen, zijn de gravelwedstrijden tot bloei gekomen. Races zoals Unbound Gravel en de Belgian Waffle Ride zijn immens populair en trekken duizenden deelnemers. Deze opkomst suggereert dat terwijl het wegwielrennen het moeilijk heeft gehad, het wielrennen als geheel in Amerika niet is verdwenen, maar dat de focus is verlegd.

Veel Amerikaanse renners, misschien huiverig voor de druk en de reputatierisico's die verbonden zijn aan het wielrennen op de weg, hebben ervoor gekozen om zich in plaats daarvan te richten op gravelraces, waar de inzet lager is en de cultuur meer inclusief. Deze verschuiving heeft het Amerikaanse wielrennen enigszins geïsoleerd van volledige irrelevantie, maar heeft ook de talentenpool van het land op de weg verwaterd.

Zelfs vandaag de dag blijft Armstrong een controversieel figuur. Hoewel zijn publieke imago misschien nooit helemaal zal herstellen, is hij erin geslaagd om relevant te blijven, deels door zijn podcast, The Move, waar hij commentaar geeft op wielerwedstrijden. Ironisch genoeg trekken Armstrongs inzichten, ondanks het feit dat hij een van de meest beruchte valsspelers in de geschiedenis is, nog steeds een aanzienlijk publiek, wat de gecompliceerde relatie van het publiek met hem benadrukt.

Dopingschandalen hebben het wielrennen lang geteisterd en Armstrongs val uit de gratie maakte die erfenis alleen maar groter. Hoewel doping nog steeds een probleem is in het professionele wielrennen, was Armstrongs zaak uniek vanwege de omvang van zijn bedrog en de manier waarop het de geloofwaardigheid van het wielrennen in Amerika ontrafelde. De sport heeft zich ingespannen om zijn imago wereldwijd op te poetsen, maar de vraag blijft of de Amerikaanse wielersport, met name op de weg, zich volledig zal herstellen.

Het Armstrong-schandaal is niet het enige opvallende geval van bedrog in de sport. Verschillende andere atleten zijn in soortgelijke controverses verwikkeld geraakt, wat niet alleen hun carrière maar ook de reputatie van hun sport heeft beïnvloed. Een opmerkelijk voorbeeld is Marion Jones, de Amerikaanse sprintster die vijf medailles won op de Olympische Spelen van 2000 in Sydney. Jones gaf toe dat ze prestatiebevorderende middelen had gebruikt en in 2007 werden haar medailles afgenomen. Haar verval heeft de Amerikaanse atletieksport, die nog lang na haar bekentenis worstelde met dopingschandalen, diep gekwetst.

In feite heeft atletiek veel overeenkomsten met wegwielrennen in de VS. Het zijn allebei sporten met een dalende professionele populariteit, ze zijn allebei ontsierd door dopingschandalen waarbij iconen betrokken waren en beide zien hun talentenpool slinken omdat atleten andere, lucratievere sporten kiezen.

In het honkbal heeft het steroïdenschandaal, waarbij sterren als Barry Bonds en Mark McGwire betrokken waren, het imago van de Major League Baseball (MLB) aangetast. Maar terwijl de bond strengere tests en straffen invoerde, herstelde de populariteit van de sport zich uiteindelijk dankzij de diepgewortelde culturele betekenis van de sport in de VS. Op dezelfde manier was in cricket het Australische balvervalsingsschandaal in 2018, waarbij Steve Smith en David Warner betrokken waren, een nationale schande. Maar ondanks de publieke verontwaardiging heeft het Australische cricket zich grotendeels hersteld.

Deze gevallen suggereren dat hoewel schandalen de reputatie van een sport op korte termijn kunnen schaden, herstel mogelijk is. Het geval Armstrong springt er echter uit omdat het niet alleen een individu, maar een hele natie beïnvloedde in zijn kijk op een sport die al worstelde om aandacht te krijgen in de VS.

Kortom, het Amerikaanse wielrennen is nog niet helemaal hersteld van het Lance Armstrong-schandaal. Hoewel wielerevenementen zoals gravelracen een succes zijn geworden en er een nieuwe generatie renners zoals Sepp Kuss is opgestaan, blijven de langdurige effecten van het schandaal de groei van de sport belemmeren. Grote wedstrijden zoals de Ronde van Californië zijn verdwenen en de Amerikaanse vertegenwoordiging in het elite wielrennen op de weg blijft minimaal vergeleken met Armstrongs tijdperk.

De dopingcultuur die Armstrong belichaamde, schaadde niet alleen zijn reputatie maar ook de sport zelf. Als gevolg daarvan zijn er misschien minder Amerikanen die geïnspireerd zijn om professioneel te gaan wielrennen. Totdat de sport in de VS het vertrouwen kan herstellen en grote sponsors kan aantrekken, is het onwaarschijnlijk dat het Amerikaanse wielrennen terugkeert naar de hoogten van weleer.

In sommige opzichten zal Armstrongs nalatenschap de sport altijd achtervolgen. Zolang hij een publiek figuur blijft, zal zijn verhaal dienen als een waarschuwing voor zowel atleten als fans. Het pad naar herstel voor de Amerikaanse wielersport is niet onmogelijk, maar het vereist wel een gezamenlijke inspanning om afstand te nemen van de schaduw van zijn beroemdste en beruchtste zoon.