ANALYSE | De geschiedenis van de E3 Saxo Classic: Hoe werd de 'kleine Ronde van Vlaanderen' een volwaardige klassieker?

In het hart van het Vlaamse wielerland, waar kasseien de botten doen kraken en korte, venijnige beklimmingen het verschil maken, is de E3 Saxo Classic zowel een cultureel hoogtepunt als een belangrijk testterrein voor de grootste eendagsspecialisten van het peloton.

Hoewel de koers jonger is dan veel van de iconische voorjaarsmonumenten, is deze wedstrijd, die jaarlijks in Harelbeke wordt gehouden, uitgegroeid van een bescheiden start in 1958 tot een gerenommeerde WorldTour-koers. De koers wordt vaak de "kleine Ronde van Vlaanderen" genoemd.

Ondanks de veranderingen in namen, sponsors en zelfs de datum, blijft E3 Harelbeke, zoals de lokale bevolking de koers nog altijd liefkozend noemt, stevig verankerd in de regionale trots, traditie en tactische slimheid. Dit maakt de koers tot een onmiskenbaar onderdeel van het voorjaarsprogramma.

De ongewone naam van de koers heeft geen verband met een titelsponsor of wedstrijdformat. Oorspronkelijk bekend als Harelbeke-Antwerpen-Harelbeke, volgde de eerste editie in 1958 een eenvoudig heen-en-terug parcours.

De identiteit van de koers kreeg echter vorm in de jaren 1960, toen de organisatoren de wedstrijd herdoopten tot de E3-Prijs Harelbeke. Deze naam verwees naar de Europese Route E3, een belangrijke snelweg die ooit van Lissabon naar Stockholm liep en vlakbij Harelbeke passeerde. Hoewel deze weg inmiddels de E17 is in België, bleef de naam "E3" behouden en is sindsdien synoniem geworden met de kasseienpracht van het Vlaamse landschap.

Vroege winnaars gaven al snel blijk van het competitieve karakter van de koers. Rik Van Looy, een van de grootste Belgische renners aller tijden, won vier edities in de jaren zestig en droeg zo bij aan de opbouw van de wedstrijd als een springplank voor de grote klassiekers. Winnaars van de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix, zoals Jan Raas, Johan Museeuw en Andrei Tchmil, behaalden hier vroeg in hun carrière overwinningen. Zelfs Mario Cipollini, de Italiaanse sprinter die vooral bekendstaat om zijn massasprints, boekte een zege in 1993. Dit onverwachte resultaat benadrukte de tactische onvoorspelbaarheid van de koers.

Door de verschillende sponsorperiodes en merkveranderingen, van de E3-Prijs Vlaanderen naar de E3 BinckBank Classic en nu de E3 Saxo Bank Classic, heeft de koers zijn Harelbeke-identiteit altijd behouden. De Grote Markt, het centrale plein van Harelbeke, is al meer dan zestig jaar zowel start- als finishpunt van de wedstrijd. Ondanks de opname in de UCI WorldTour in 2012 heeft de koers zijn lokale karakter niet verloren. De organisatie ligt nog steeds niet in handen van de grotere Flanders Classics-groep, maar wordt uitgevoerd door Hand in Hand vzw, een lokaal comité, wat de charme van de wedstrijd alleen maar vergroot.

Een belangrijke wijziging vond plaats in 2012, toen de koers werd verplaatst van de traditionele zaterdag naar de vrijdag. Dit gaf renners een extra rustdag voor Gent-Wevelgem en zorgde voor een nieuwe indeling van de voorjaarsklassiekers op de kalender.

Voor de lokale bevolking is de E3 meer dan een rit, het is een jaarlijkse viering. De koers, die elk jaar in maart wordt gehouden, markeert het begin van de Vlaamse Wielerweek, waarin de passie voor de sport in de regio tot leven komt in de aanloop naar de Ronde van Vlaanderen. Op de wedstrijddag sluiten scholen en winkels in Harelbeke vaak al vroeg hun deuren, terwijl de inwoners langs de weg picknicken, biertenten langs de kasseien staan en Vlaamse vlaggen uit de ramen van de huizen wapperen.

Wat de E3 bijzonder maakt, is de toegang die fans hebben tot de renners. De teams verzamelen zich op het stadsplein zonder zware barricades, waardoor de fans de unieke kans krijgen om met hun favorieten te praten of een selfie te maken. Een schrijver noemde het "charmant moeder-en-pop", een opvallend contrast met het gepolijste spektakel van andere WorldTour-evenementen.

Deze combinatie van topklasse koersen en een intieme sfeer maakt de E3 geliefd bij alle generaties en een bron van lokale trots. De koers heeft zelfs met bravoure gereageerd op veranderingen in andere wedstrijden: in 2012, toen de Ronde van Vlaanderen controversieel de iconische Muur van Geraardsbergen liet vallen, voegde de E3 deze toe als reactie, waarmee de tradities van de regio behouden bleven.

De lijst met winnaars van de E3 is een ware who's who van de koninklijke klassiekers. Na de vroege dominantie van Rik Van Looy werden de overwinningen in de jaren 1970 en 1980 behaald door renners als Jan Raas (die drie edities op rij won), Jan Bogaert en Willy Tackaert.

De jaren negentig brachten een nieuwe generatie aan de macht. Johan Museeuw won in 1992 en zou vervolgens de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix veroveren. Andrei Tchmil's overwinning in 1994 wees al op de toekomst van Monumentenwinst. Mario Cipollini's sprintzege in 1993 blijft een zeldzaamheid, een zeldzame triomf voor een pure sprinter in een koers die tegenwoordig vooral wordt gekarakteriseerd door de zenuwslopende beklimmingen.

Maar het waren de jaren 2000 die van de E3 een waar slagveld van de voorjaarsklassiekers maakten. Tom Boonen, de rockster van Vlaanderen, maakte van de beklimming van de Taaienberg zijn persoonlijke springplank. De fans doopten de berg zelfs om tot de "Boonenberg". Boonen won vier edities op rij van 2004 tot 2007 en voegde daar in 2012 een recordvijfde overwinning aan toe, terwijl hij de regenboogtrui droeg.

Zijn grote rivaal, Fabian Cancellara, voegde daar drie overwinningen aan toe, waaronder een legendarische solo-ontsnapping van maar liefst 35 kilometer in 2013, waarmee hij zijn ongeëvenaarde kracht toonde. De epische duels tussen Boonen en Cancellara verhoogden het niveau van de koers en bezorgden de fans onvergetelijke momenten.

De laatste jaren is het aantal kanshebbers voor de overwinning in de E3 aanzienlijk toegenomen, waardoor de edities nog spannender zijn geworden. Peter Sagan, Geraint Thomas, Greg Van Avermaet, Michał Kwiatkowski en Niki Terpstra hebben hier allemaal hun stempel gedrukt, elk op hun eigen manier: met sprints, solo-aanvallen of late ontsnappingen.

De editie van 2021 was een tactisch meesterwerk van Deceuninck-Quick-Step. Ze stuurden meerdere renners de weg op naar de Taaienberg en plaatsten maar liefst vier renners in de kopgroep. Toen Kasper Asgreen later aanviel, dekte zijn ploeg de achtervolgingen perfect af. De "Wolfpack"-strategie werkte tot in de puntjes.

In 2022 was het Wout van Aert samen met Christophe Laporte die voor Jumbo-Visma een meesterzet uitvoerden. Met nog 40 kilometer te gaan voerden ze een aanval en reden ze samen richting Harelbeke als een eenheid. Ze kwamen met 1:34 voorsprong op de derde plaats over de streep, een zeldzame demonstratie van dominantie.

De editie van 2023 werd misschien wel de grootste in de geschiedenis van de rit. Voor het eerst gingen de grote drie Van Aert, Van der Poel en Pogacar de strijd met elkaar aan in de E3. Meer dan 80 kilometer voor de finish braken ze door, wat resulteerde in een spannend duel. Van Aert won de sprint in Harelbeke nipt, maar alle drie kwamen ze bijna twee minuten voor hun naaste rivalen over de streep.

Wat deze editie van 2023 nog indrukwekkender maakt, is dat Van Aert eerder in de koers bijna op achterstand werd gezet door Pogacar en Van der Poel. Deze editie zorgde niet alleen voor veel enthousiasme bij de fans, maar bevestigde ook de status van de E3 als de voorlaatste generale repetitie voor de Ronde van Vlaanderen.

Vorig jaar was het Mathieu van der Poel die met de regenboogtrui aan de haal ging, nadat Wout van Aert ten val kwam. Dit was een voorbode van wat zou komen, want Van der Poel sloopte het veld in de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix, terwijl Van Aert na zijn zware val in Dwars Door Vlaanderen de monumenten niet meer haalde.

Strategisch gezien fungeert de E3 als een van de laatste lakmoesproeven voor de Ronde van Vlaanderen. De koers wordt negen dagen eerder gehouden en weerspiegelt het terrein, de intensiteit en de chaos van De Ronde, maar in een iets korter formaat (200 km tegenover meer dan 270 km in Vlaanderen). Met 12 tot 17 beklimmingen, waarvan de meeste in de laatste 90 kilometer, en een vlakke aanloop vanaf de laatste Tiegemberg, biedt de E3 voor teams en renners een bijna perfecte simulatie van wat hen in Vlaanderen te wachten staat.

De parallellen zijn zo duidelijk dat E3-winnaars vaak ook domineren in Vlaanderen. Boonen, Cancellara, Van Avermaet en Van der Poel hebben allemaal de E3 en de Ronde van Vlaanderen gedubbeld. Voor teams kan een sterke prestatie in de E3 de vorm, tactiek en uitrustingskeuzes bevestigen, of juist fouten blootleggen die voor het Monument gecorrigeerd moeten worden.

Deze overeenkomst verklaart waarom de Vlaamse pers de E3 vaak "de kleine Ronde van Vlaanderen" noemt. En voor de fans is het een opwindend voorproefje van wat hen te wachten staat in de grote klassieker.

De E3 vereist een hybride set van vaardigheden: kasseikracht, een punch bergop en strategische finesse. De kortere afstand in vergelijking met de Ronde van Vlaanderen leidt vaak tot spectaculair vuurwerk. Aanvallen op de Taaienberg komen vaak voor en blijken vaak beslissend.

Winnaars komen uit verschillende scenario's: solo-aanvallen (zoals Cancellara in 2013), gevechten tussen twee renners (zoals Kwiatkowski tegen Sagan in 2016) of sprints in kleine groepen (denk aan Boonen en Stybar). In tegenstelling tot Parijs-Roubaix, waar pure uithoudingsvermogen vaak de doorslag geeft, of de Amstel Gold Race met zijn steile aankomst, ligt de E3 precies tussen die twee in: explosief maar tactisch, brutaal maar toch open.

Het moderne koers heeft de dynamiek van de E3 verder ontwikkeld. Teams als Soudal - Quick-Step en Jumbo-Visma benaderen de koers als een teamprestatie, waarbij ze numerieke superioriteit in de strijd werpen. GPS-verkenning, het juiste bandenspanningbeheer en real-time communicatie zijn tegenwoordig essentieel. En met wind en weer die vaak voor chaos zorgen, blijft de E3 een wedstrijd waar instinct en lokale kennis net zo belangrijk zijn als pure wattages.

De E3 Saxo Bank Classic heeft zich gepositioneerd als een zwaargewicht op de wielerkalender, van zijn bescheiden oorsprong als een eigenzinnige koers over de snelwegen tot zijn status als een moderne WorldTour-klassieker. Het combineert de vertrouwdheid van de kasseiklassiekers met een uitgesproken karakter: deels een Vlaamse simulatie, deels een lokale viering en deels een tactische schaakpartij.

De koers heeft legendarische overwinningen, verrassingen en enkele van de beste wedstrijden van de afgelopen twee decennia voortgebracht. Toch behoudt het nog steeds de grassroots en de Vlaamse ziel die het voorjaarswielrennen in België zo uniek maakt.

Meer dan een "opwarmertje" of een "mini-Ronde", is de E3 nu een klassieker op zich, waar geschiedenis, gemeenschap en sportieve uitmuntendheid samenkomen in maart op weg naar Harelbeke.

Wie gaat er vrijdag met de overwinning aan de haal? Zal Mathieu van der Poel zijn indrukwekkende vorm uit Milaan-Sanremo voortzetten, of heeft Wout van Aert een antwoord voor de 'King of the Cobbles'? Wat het resultaat ook zal zijn, het zal ongetwijfeld een grote rol spelen in het vervolg van het seizoen.

Laat de actie maar komen deze vrijdag!