De 10 grootste schandalen in de wielergeschiedenis: Festina, Operatie Puerto, Tom Simpson & Lance Armstrong

Dit artikel biedt een analyse van de 10 grootste schandalen in de wielergeschiedenis tot het einde van het eerste decennium van de 21e eeuw.

De manier die we hebben gevonden om ze te classificeren is in chronologische volgorde, om vergelijkingen tussen zaken te voorkomen. In een toekomstig artikel zullen we dieper ingaan op zaken zoals 'Operatie Ilex' en Marcos Maynard, naast vele andere die de sport niet hebben geholpen en alleen maar denigreerden.

Toen Tom Simpson midden in de Tour de France van 1967 stierf, werd het wielrennen al gedomineerd door doping. Voornamelijk door stimulerende middelen, zoals blijkt uit de twee diskwalificaties van Joaquim Agostinho in de Ronde van Portugal. De farmaceutische industrie is geëvolueerd en daarmee ook de dopingtechnieken. Het Festina-schandaal in 1998 luidde een nieuwe noodklok en was doorslaggevend om de sportwereld te doen stoppen met te doen alsof er niets aan de hand was. Eufemiano Fuentes veroorzaakte een aardbeving in de wielersport, maar het was Lance Armstrong die het hoogtepunt van de donkere periode in de sport markeerde.

Armstrong was een wielrenner die zeven keer op rij de Tour de France won, empathie opwekte, mensenmassa's trok en een idool werd. Hij wilde zo graag de grootste aller tijden zijn dat het hem lukte: in 2012 won de Amerikaan de trofee die door het tijdschrift Sports Illustrated werd uitgereikt aan de meest onsportieve atleten van het jaar.

De Tour de France beleefde zijn eerste grote dopinggerelateerde tragedie in 1967, toen de Britse wielrenner Tom Simpson overleed op de mythische Mont Ventoux. De amfetaminen die hij had ingenomen verhinderden hem te voelen hoe zijn lichaam onder de extreme inspanning en hitte bezweek.

Drie jaar na de dood van Simpson overleed de Deense wielrenner Knut Jensen tijdens de Olympische Spelen van Rome. Dit was het gevolg van een fatale combinatie van amfetaminen, vaatverwijdende middelen en cafeïne.

De Portugese wielrenner behaalde de beste resultaten in de Tour de France tijdens zijn deelnames aan de legendarische wedstrijd in Gallië. Het waren echter vooral de titels in zijn thuisland Portugal die zijn carrière bepaalden, waaronder drie opeenvolgende overwinningen in de Ronde van Portugal tussen 1970 en 1972. Het enige wat hem ervan weerhield vijf opeenvolgende overwinningen op zijn naam te zetten, was dat hij in zowel 1969 als 1973 werd gediskwalificeerd vanwege dopinggebruik, prestaties die tegenwoordig zouden leiden tot een levenslang wielerverbod.

Toen de Tour de France van 1998 op het punt stond te beginnen, arresteerde de Franse politie masseur Willy Voet van het Festina-team aan de Frans-Belgische grens, in het bezit van 40 verpakkingen met dopingproducten. De ondervraging van Voet, samen met Festina's managers en renners, onthulde dat doping binnen het team wijdverbreid was. Het gerechtelijk onderzoek had niet alleen gevolgen voor Festina, maar trok ook andere teams in het peloton mee, wat uiteindelijk leidde tot baanbrekende wetgeving in Frankrijk ter bestrijding van doping.

De indrukwekkende overwinningen van de 'Piraat' in de Tour en Giro van 1998 werden al snel overschaduwd toen de Italiaanse wielrenner in een neerwaartse spiraal terechtkwam. Pantani werd in 1999 uit de Giro gezet vanwege onregelmatige bloedwaarden en raakte verwikkeld in meerdere dopingbeschuldigingen en rechtszaken. Zijn situatie verslechterde verder door een verslaving aan drugs, en in 2004 overleed hij aan een hartstilstand, veroorzaakt door een dodelijk mengsel van cocaïne en antidepressiva.

In 2004, terwijl hij de kleuren van Phonak droeg, werd tijdens de Vuelta a Espana bij een antidopingcontrole sporen van een bloedtransfusie ontdekt. Dit resultaat kwam overeen met de bevindingen van een maand eerder tijdens de Olympische Spelen in Athene, waar Hamilton, ondanks het winnen van de gouden medaille in de tijdrit, niet werd gediskwalificeerd vanwege een laboratoriumfout die verdere analyse verhinderde. Later werd de Amerikaanse wielrenner genoemd als een van de klanten van het dopingschema van de Spaanse arts Eufemiano Fuentes.

In de voorlaatste etappe van de Vuelta a Espana 2004, een individuele tijdrit, leverde Heras een indrukwekkende prestatie die deed denken aan de grootste specialisten in deze discipline. De Spanjaard leek op weg naar zijn vierde overwinning in de ronde, maar bij de dopingcontrole aan het einde van de etappe werd erytropoëtine aangetroffen, wat leidde tot zijn diskwalificatie. Daarnaast bleek hij een klant te zijn van het dopingnetwerk dat werd geleid door de Spaanse arts Eufemiano Fuentes en dat later werd opgerold tijdens 'Operation Puerto.'

Met de hulp van de berouwvolle wielrenner Jesús Manzano ontmantelde de Spaanse Guardia Civil aan het begin van dit seizoen een grootschalig dopingnetwerk, geleid door de Spaanse arts Eufemiano Fuentes. Zijn 'behandelingen' zouden zijn toegediend aan 58 professionele wielrenners, waaronder enkele van de grootste namen uit de sport, zoals Jan Ullrich en Ivan Basso. Deze twee renners waren later een van de negen wielrenners die werden uitgesloten van deelname aan de Tour de France van datzelfde jaar.

Na Operación Puerto leek het WorldTour-peloton eindelijk schoon te zijn en klaar om zijn geloofwaardigheid, vooral in de Tour de France, terug te winnen. Floyd Landis leek uit de strijd voor de eindzege na een slechte etappe in de Alpen, maar de volgende dag was hij 'herboren' en opnieuw een serieuze kandidaat voor de overwinning. Twee dagen later werd zijn heropleving bevestigd toen hij een sterke tijdrit reed. Het bleek een epische inspanning te zijn, die uiteindelijk geholpen werd door een externe bron: synthetisch testosteron.

Lance Armstrong wordt vaak 'de vader van de doping' genoemd. Jarenlang was hij het gesprek van de dag, niet alleen vanwege zijn gebruik van verboden middelen, maar ook vanwege de beschuldigingen van mechanisch dopinggebruik. Na jarenlang ontkennen, zelfs na een onderzoek door de Franse krant L'Equipe, werd Armstrong uiteindelijk ontmaskerd door zijn voormalige ploeggenoten. Zij klaagden hem aan en gaven gedetailleerd weer hoe en wanneer de Amerikaan doping had gebruikt in elke Tour de France die hij had gewonnen. Armstrong bekende uiteindelijk zijn dopinggebruik in een interview met Oprah Winfrey en moest de zeven titels die hij had behaald teruggeven. In 2021 beschuldigde een voormalig hoofd van de AFA Armstrong ervan sinds 1999 een motor op zijn fiets te hebben gebruikt. Dit concludeerde hij na een grondige analyse, waarbij hij opmerkte dat Armstrong zijn snelheid verhoogde tijdens beklimmingen wanneer hij zijn hand achter het zadel plaatste. Een Franse journalist beweerde zelfs dat Armstrong volgens zijn onderzoek 2 miljoen dollar had betaald aan een Hongaarse ingenieur voor de uitvinding van de motor.