Aftellen naar de Tour de France: 4 dagen | De oorsprong van de gele trui

In ons dagelijks aftelmoment naar de start van de Tour de France keren we vandaag terug naar het prille begin van een van de meest iconische symbolen in de wielersport: de gele trui. Het is tegenwoordig haast onmogelijk om de Ronde van Frankrijk voor te stellen zonder die opvallende gele vlek aan kop van het peloton — het levendige teken dat verraadt wie de leider is in het algemeen klassement.

Toch duurde het ruim vijftien jaar voordat het peloton kennismaakte met dit legendarische kledingstuk. In de pioniersjaren van de Tour droeg de leider slechts een groene armband — een detail dat vaak over het hoofd werd gezien, zowel door het publiek als door de renners zelf.

Hoe kwam het dan zover dat geel de kleur van glorie werd? Wie had het idee om de leider in het zonlicht te zetten met een felgekleurd shirt, en waarom precies geel? In dit historische portret duiken we in de oorsprong van de gele trui: het moment van haar ontstaan, de reden achter haar kleur en de namen van de allereerste dragers van het symbool dat vandaag de dag synoniem staat met triomf in ’s werelds grootste wielerwedstrijd.

De Tour de France van 1919 was een editie als geen ander. Voor het eerst sinds de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog klonk het startschot opnieuw. Frankrijk lag in puin, het land was volop in wederopbouw, en ook de wielersport moest zich herpakken. In een tijd van schaarste, waarin zelfs verfstoffen nauwelijks te verkrijgen waren, reden de meeste renners rond in sobere, grijze truien.

Die grijze truien werden verstrekt door "La Sportive", een samenwerkingsverband van fietsenfabrikanten dat de Tour in die moeilijke jaren ondersteunde. Met het wegvallen van de klassieke teamkleuren en het feit dat veel renners als eenlingen deelnamen, begon het peloton steeds meer te lijken op een grijze, uniforme massa. Renners, officials en toeschouwers hadden nauwelijks nog zicht op wie nu eigenlijk de koers aanvoerde.

De grote vraag rees dan ook: hoe konden de organisatoren ervoor zorgen dat de leider van het klassement zichtbaar werd?

Het antwoord dat sindsdien legendarisch is geworden: geel. De keuze was geen toeval. Het verhaal dat de ronde doet – en dat menig wielerromanticus koestert – is dat de kleur een eerbetoon was aan L’Auto, de sportkrant die aan de wieg stond van de Tour. Die werd namelijk gedrukt op felgeel papier, en dus moest ook de leider opvallen in datzelfde geel.

Net zoals de Giro d’Italia later zijn rozetruidrager zou afstemmen op de roze pagina’s van La Gazzetta dello Sport, koos Tour-baas Henri Desgrange ervoor om zijn kopman in het geel te steken – een symbolische brug tussen pers en peloton.

Maar er is ook een nuchtere uitleg, passend bij het schrale Frankrijk van vlak na de Grote Oorlog: gele kleurstof zou simpelweg een van de weinige beschikbare opties zijn geweest in de zomer van 1919. Schaarste dicteerde stijl.

Hoe het ook zij: ergens halverwege juli dat jaar lag er een stapel felgele truien klaar om de klassementsleider mee te tooien.

En dan is er nog de anekdote van Philippe Thys, de Belgische kampioen die beweerde dat Desgrange hem al in 1913 een gele trui had aangeboden toen hij de Tour leidde. Thys zou vriendelijk hebben bedankt – uit vrees dat zo’n opvallend shirt zijn rivalen extra zou motiveren om hem aan te vallen. Hij koos voor grijs. Het peloton was toen nog niet klaar voor geel.

De eer om als eerste renner ooit de gele trui te dragen viel op 19 juli 1919 ten deel aan Eugène Christophe. Die dag bracht het peloton van de Tour de France naar Genève, maar het was al vóór vertrek in Grenoble dat de geschiedenis werd geschreven.

Christophe had de leiding in het klassement veroverd na de tiende etappe, die eindigde in de Alpenstad Grenoble. In de vroege ochtenduren van 19 juli, nog voor de renners hun koers richting Zwitserland hervatten, overhandigde Tour-organisator Henri Desgrange hem een felgele, vers geverfde leiderstrui. Geen ceremonie, geen publiek eerbetoon — slechts een symbolisch gebaar in de schemering van een nieuwe traditie.

Toen Christophe vervolgens de straat op rolde in de allereerste maillot jaune, begreep nog niemand de ware betekenis van dat moment — noch de renners, noch de fans. Sterker nog, Christophe zelf was er allerminst zeker van. Zijn ontvangst langs de kant van de weg was op z’n zachtst gezegd lauw. Toeschouwers, gewend aan grauwe truien, schaterden het uit en riepen spottend dat hij leek op een "kanarie in een kolenmijn". De norse Fransman voelde zich eerder bekeken dan geëerd, en twijfelde of deze trui een zegen of een vloek was.

Toch veranderde de sfeer snel. Christophe verdedigde zijn gele trui met verve in de Alpen, en naarmate de dagen verstreken, begon het publiek het belang van dit gele signaal te begrijpen. Voor het eerst konden toeschouwers in één oogopslag zien wie de leider was. En in de krantenkoppen van de volgende ochtend prijkte een nieuwe term die snel legendarisch zou worden: le maillot jaune.

Een week lang leek het experiment een doorslaand succes. Christophe hield stand in het hooggebergte, het publiek begon van het geel te houden, en met nog twee dagen koers te gaan leek hij op weg naar eeuwige roem. Maar het noodlot had andere plannen.

Op 25 juli, tijdens de veertiende etappe van Metz naar Duinkerken — een lange, verzengend hete rit over kasseien — sloeg het noodlot toe. In de buurt van Valenciennes brak Christophe’s voorvork. In een tijdperk zonder ploegleiderswagens, reservefietsen of mecaniciens, moest hij zelf op zoek naar een smid en de reparatie uitvoeren. De tijd tikte ongenadig door. Christophe verloor meer dan twee uur en zakte terug naar de derde plaats in het klassement.

Alsof het lot er nog een schepje bovenop wilde doen, werd hij in de slotdagen geplaagd door valpartijen, schaafwonden en meerdere lekke banden. Zijn voorsprong verdampte en het was de Belg Firmin Lambot die de gelegenheid greep. Hij reed naar de leiding en arriveerde als winnaar in Parijs: Tourwinnaar van 1919.

Toch was het Christophe die de harten van het publiek stal. Zó groot was het medeleven, dat zelfs L’Auto, de organiserende krant, hem de eindpremie schonk die eigenlijk voor de winnaar bedoeld was. Geen trofee, geen gele trui op het eindpodium — maar wel erkenning als held van een nieuw tijdperk.

Sinds die historische dag in juli 1919 is de gele trui onlosmakelijk verbonden geraakt met de ziel van de Tour de France. Wat begon als een praktisch idee om de leider zichtbaar te maken, groeide uit tot het meest iconische kledingstuk in de wielersport — en misschien wel in de hele sportwereld. De maillot jaune is meer dan een trui. Het is een symbool. Een eer. Een verantwoordelijkheid.

Wie het geel draagt, treedt in de voetsporen van reuzen. Het is alsof je, slechts voor even, het gewicht van een eeuw wielerhistorie op je schouders neemt. En dat alles begon in het gebroken, herstellende Frankrijk van 1919 — met een visionaire koersdirecteur, Henri Desgrange, en een taaie Fransman genaamd Eugène Christophe, die als eerste over de wegen reed met de zon op zijn rug en geel op zijn borst.

Sindsdien sierden talloze grote namen de gele trui: Merckx, Hinault, Indurain, Armstrong, Froome — maar ook renners voor wie de eindzege nooit in zicht was. Want dat maakt de gele trui zo bijzonder: het draait niet alleen om winnen in Parijs. Soms is het al groots genoeg om hem één dag te mogen dragen.

Denk aan Richard Carapaz, Romain Bardet, Mathieu van der Poel of Mark Cavendish — renners die geel droegen zonder dat de eindzege realistisch was. Maar voor hen maakte dat niets uit. Geel dragen ís winnen. Het is het bewijs dat je, al was het maar één dag, boven de rest uitstak. Dat je de koers kleurde, letterlijk en figuurlijk.