Aftellen naar de Tour de France: 2 dagen | Fausto Coppi vs Gino Bartali in 1949

Nog twee dagen. Zo lang moeten we nog wachten tot de Tour de France 2025 van start gaat. In het kader van ons dagelijkse aftellen blikken we vandaag 75 jaar terug in de tijd, naar een van de meest iconische rivaliteiten uit de wielergeschiedenis: het epische duel tussen Fausto Coppi en Gino Bartali tijdens de Tour de France van 1949.

Twee Italiaanse legendes, twee totaal verschillende persoonlijkheden. De een was een gevestigde kampioen, de ander een rijzende ster. Samen transformeerden ze de 36e editie van de Tour in een meeslepende, interne strijd die Italië verdeelde, het publiek betoverde en de sport naar een hoger niveau tilde. De confrontatie tussen Coppi en Bartali geldt nog altijd als een van de meest memorabele episodes in de geschiedenis van La Grande Boucle.

In 1949 waren zowel Gino Bartali als Fausto Coppi nationale helden. Bartali, vijf jaar ouder, was een diep religieuze Toscaan die al twee keer de Tour had gewonnen (1938 en 1948). Hij werd geroemd voor zijn rol in het moreel herstel van Italië na de Tweede Wereldoorlog. Coppi, de sierlijke kampioen uit Piemonte, droeg de bijnaam Il Campionissimo – de kampioen der kampioenen – en was de belichaming van modern wielrennen. Hij had al twee keer de Giro d’Italia gewonnen, maar een triomf in de Tour ontbrak nog.

De tegenstelling tussen de twee was veel meer dan sportief. Bartali stond voor traditie, religie en plichtsbesef. Coppi symboliseerde vernieuwing, elegantie en een nieuwe koers in het Italiaanse wielrennen. Al sinds Coppi's doorbraak in de Giro van 1940 groeide de rivaliteit, en tegen het eind van het decennium had Italië zich verdeeld in twee fanatieke kampen: de Bartalisti en de Coppisti.

In de Tour van 1949 reden de renners nog in nationale ploegen, wat betekende dat Gino Bartali en Fausto Coppi – ondanks hun diepe rivaliteit – samen de kleuren van Italië moesten verdedigen. Het bleek een kruitvat van ego’s en ambities. Bartali, de regerende Tourwinnaar, zag zichzelf als de vanzelfsprekende leider. Coppi, net terug van een triomf in de Giro, mikte op de zeldzame dubbel en was niet van plan zich ondergeschikt op te stellen.

Voor bondscoach Alfredo Binda, zelf een legende op de fiets, was het een onmogelijke opgave: twee alfamannen, maar slechts één gele trui. De spanningen laaiden al op voor de eerste pedaalslag. Coppi twijfelde openlijk aan deelname, bang dat hij zich zou moeten opofferen voor zijn oude rivaal. Pas na langdurige onderhandelingen wist Binda een fragiele wapenstilstand te smeden. In naam van het vaderland besloten de kemphanen – met tegenzin – de strijdbijl tijdelijk te begraven. De krachten zouden worden gebundeld, al wist iedereen: de echte strijd zou op de weg worden uitgevochten.

Op 30 juni ging de Tour de France van 1949 van start. Bondscoach Alfredo Binda koos voor de diplomatieke uitweg: “De weg zal beslissen wie onze kopman is.” Een logische uitspraak, maar in de praktijk allesbehalve eenvoudig. Want met twee kampioenen die geen duimbreed voor elkaar wilden wijken, broeide het conflict vanaf dag één in het Italiaanse kamp.

Beide renners bleven vasthouden aan hun eigen ambities. Coppi wilde geschiedenis schrijven, Bartali zijn status als meesterbeul van de bergen bevestigen. De onderlinge spanning groeide met elke kilometer, en in het peloton hing de belofte van vuurwerk in de lucht.

Het toneel was klaar voor een van de meest iconische duels in de geschiedenis van de sport. Wat volgde, was een Tour vol drama, heldendom en – uiteindelijk – een onverwacht moment van eenheid dat de koers overstijgt. Maar dat… is een verhaal voor morgen.

De openingsweek van de Tour de France van 1949 verliep allesbehalve vlekkeloos voor de Italiaanse grootheden Fausto Coppi en Gino Bartali. Beiden lieten kostbare tijd liggen in de vlakke etappes en zakten al vroeg weg in het klassement. De spanningen, die al sinds de start onder de oppervlakte sluimerden, kwamen tot een uitbarsting in de vijfde etappe.

Halverwege die rit sprong Coppi agressief mee in een ontsnapping met geletruidrager Jacques Marinelli – vastbesloten om tijd terug te winnen. Maar het noodlot sloeg toe. Op een ongelukkig moment ging Coppi hard tegen de vlakte en zijn fiets lag aan gruzelementen. Marinelli reed door, terwijl Coppi – koppig en geprikkeld – weigerde op de reservemachine van de ploeg te stappen. Hij stond erop te wachten op zijn persoonlijke fiets, en verloor zo kostbare minuten. De frustratie groeide tot het kookpunt: Coppi overwoog ter plekke de Tour te verlaten.

Uiteindelijk arriveerde Bartali, die zijn ploeggenoot verwilderd en gefrustreerd aantrof langs de kant van de weg. In een zeldzaam moment van solidariteit besloot Bartali te stoppen en op Coppi te wachten – een gebaar van sportiviteit dat niemand had zien aankomen. Pas toen ploegleider Alfredo Binda arriveerde met de juiste fiets, konden de twee hun weg vervolgen, zij het ver van de kop van de koers.

Maar de tol van de valpartij was zichtbaar. Coppi was gehavend en leeggereden, en moest al snel zijn meerdere erkennen. Bartali kreeg toestemming van Binda om verder te rijden en zijn eigen kansen niet langer op te offeren.

De schade was enorm. Coppi finishte met een achterstand van liefst 18 minuten en zakte meer dan een half uur in het klassement terug. In het Italiaanse kamp hing die avond spanning in de lucht. Coppi, woedend en ontgoocheld, voelde zich verraden door de ploeg: waarom was de volgwagen niet dichterbij toen hij in een beslissende aanval zat?

Voor Coppi was het een zoveelste bewijs dat de ploeg Bartali als eerste man behandelde. De trotse Campionissimo stond op het punt om zijn koffers te pakken. Alleen de diplomatieke kunst van Alfredo Binda wist hem uiteindelijk te kalmeren en in koers te houden.

Maar in de weken na zijn zware val bleek dat Fausto Coppi’s Tour van 1949 nog lang niet voorbij was. Langzaam maar zeker begon hij tijd goed te maken en in de zevende etappe wist hij zelfs de monsterlijke tijdrit van maar liefst 92 kilometer naar La Rochelle op zijn naam te schrijven.

De beslissende confrontaties van deze legendarische Tour speelden zich af in de Alpen tijdens de derde week, waar de rivaliteit tussen Coppi en Bartali een dramatisch hoogtepunt bereikte. In etappe 15 klom Bartali op naar de tweede plaats in het algemeen klassement, Coppi volgde op plek drie, beide binnen handbereik van de gele trui. Etappe 16, op 18 juli, was een uitputtende 275 kilometer lange Alpenrit van Cannes naar Briançon. Bartali, bekend om zijn kracht op de bergen, had eerder al op de Col d’Izoard zegevierd in zijn Tour-overwinningen van 1938 en 1948. Maar deze keer was Coppi vastbesloten aan te vallen.

Op de kale hellingen van de Izoard sloeg Bartali toe en probeerde hij al zijn rivalen van zich af te schudden. Slechts één man kon hem volgen: Coppi. Aangespoord door ploegleider Alfredo Binda werkte het duo samen en reden ze gezamenlijk weg uit het peloton. Het was een indrukwekkende vertoning van Italiaanse macht, met een voorsprong van meer dan twintig minuten op de rest van het veld, inclusief de leider.

Bartali en Coppi bereikten Briançon samen, hand in hand. In een prachtig gebaar gaf Coppi zijn rivaal, die die dag zijn 35ste verjaardag vierde, de etappezege cadeau. Dit moment van respect te midden van hun felle rivaliteit raakte de Italiaanse wielerfans diep en illustreerde de bijzondere mix van competitie en kameraadschap tussen de twee legendes.

Als etappe 16 Bartali’s triomf was, werd etappe 17 (Briançon naar Aosta, 257 km) het moment van Coppi’s glorie. De route voerde over de Alpen naar Italië, met de kolossale Col de l’Iseran op 2770 meter als hoogtepunt — het hoogste punt van die Tour. Opnieuw reden de twee Italianen los van hun concurrenten, maar het noodlot sloeg toe bij Bartali. Op een gevaarlijke afdaling liep hij een lekke band op en Coppi toonde wederom sportiviteit door te wachten tot zijn ploegmaat weer aansloot.

De tifosi langs de kant juichten hun helden toe, maar niet veel later sloeg het noodlot opnieuw toe: Bartali crashte hard op gladde rotsen. Dit keer verloor Coppi zijn geduld. Met toestemming van Binda zette hij solo aan en vloog in een waas van vastberadenheid vooruit.

Coppi’s solo over de laatste kilometers naar Aosta werd de beslissende slag in de Tour van 1949. Hij won de etappe met enkele minuten voorsprong op een gehavende Bartali en pakte de felbegeerde gele trui.

Bartali was verslagen, fysiek en mentaal uitgeput, en zag zijn droom op een derde Tourzege in rook opgaan op de wegen van zijn vaderland. Met het aantrekken van de gele trui door Coppi voelde Italië een symbolische wisseling van de wacht: de jongere, innovatieve kampioen had de gevestigde legende verdrongen.

De Italiaanse tifosi vierden uitbundig, al liep het feest in Aosta uit op een incident met Franse ploegauto’s en renners, die het moesten ontgelden door de partijdige menigte.

Met de Alpen bedwongen en het leiderschap in het Italiaanse kamp beslist, reed Coppi vol vertrouwen de laatste etappes terug naar Frankrijk. Er stonden nog zware beproevingen op het programma, waaronder een ongekende bergtijdrit in etappe 20, maar Coppi was ongenaakbaar.

Geheel in stijl won hij ook deze 137 kilometer lange tijdrit van Colmar naar Nancy, waarmee hij zijn derde ritzege in deze Tour pakte en zijn voorsprong op Bartali verder uitbouwde. Toen de Tour op 24 juli in Parijs eindigde, had Coppi een indrukwekkende marge van 10 minuten en 55 seconden op zijn landgenoot in het algemeen klassement. Italië stond glorieus met een één-twee in het eindklassement, terwijl Coppi ook nog eens de bolletjestrui veroverde als Koning van de Bergen, waarmee hij zijn totale dominantie in de Tour van 1949 onderstreepte.

Fausto Coppi’s zege in de Tour de France van 1949 was op meerdere fronten baanbrekend. Op 29-jarige leeftijd werd hij de allereerste renner die de prestigieuze dubbel – Giro d’Italia én Tour de France in hetzelfde jaar – wist te winnen. Daarmee onderstreepte hij zijn totale dominantie en liet hij zien waarom hij werd geëerd als "Il Campionissimo".

Die zomer van 1949 staat echter niet alleen in het teken van een winnaar en een tweede plek, maar vooral van twee wielerlegendes wiens rivaliteit uitgroeide tot een van de meest iconische duels uit de wielergeschiedenis. De sportiviteit en vastberadenheid van Coppi en Bartali drukten een onuitwisbare stempel op de Tour. Hoewel Coppi uiteindelijk triomfantelijk Parijs binnenreed, was het juist die felle, doch respectvolle strijd met Gino Bartali die de Tour van 1949 voor altijd definieerde.

Meer dan zeventig jaar later weerklinkt hun epische confrontatie nog steeds als een van de meest dramatische en onvergetelijke rivaliteiten die de Tour ooit heeft gekend. Een verhaal dat generaties blijft inspireren en de essentie van de wielersport vangt.