ANALYSE: De Vlaamse verbondenheid met cyclocross

Cyclocross is een unieke sport die atletisch uithoudingsvermogen combineert met technische vaardigheid, en de omstandigheden zijn bijna altijd uitdagend: van oktober tot februari spelen modder, kou en onvoorspelbaarheid weer een hoofdrol. Het draait om het manoeuvreren door zand, het afstappen en dragen van de fiets, en natuurlijk veel, heel veel modder.

Hoewel cyclocross wereldwijd aan populariteit wint, heeft het in Vlaanderen een trouwe aanhang en een lange traditie. Maar wat maakt het juist in deze regio zo populair? Bron: CyclingUpToDate.

Hoewel cyclocross tegenwoordig enorm populair is in Vlaanderen, liggen de wortels van de sport eigenlijk in Frankrijk. Het ontstaan van cyclocrossen is bijna net zo oud als de fiets zelf en gaat terug tot het begin van de 20e eeuw. Toen begonnen wielrenners de robuustheid van hun fietsen te testen op ruige terreinen. Daniel Gousseau, een Franse soldaat en later secretaris-generaal van de Franse wielerunie, wordt vaak beschouwd als de uitvinder van de sport. Hij fietste door de bossen samen met zijn generaal te paard, en al snel begon hij wedstrijden te organiseren waarbij anderen zich aansloten. In 1902 organiseerde hij het eerste Franse kampioenschap veldrijden.

Hoewel de oorsprong van cyclocross in Frankrijk ligt, vond de sport zijn ware thuis in de Vlaamse regio van België. Tegen het midden van de 20e eeuw had Vlaanderen het veldrijden omarmd, en het werd een onmisbaar onderdeel van de wielercultuur in het land.

De populariteit in Vlaanderen is nauw verweven met de rijke wielergeschiedenis van deze regio. België, en met name Vlaanderen, is altijd een wielermekka geweest en heeft iconen voortgebracht zoals Eddy Merckx, Tom Boonen, en tegenwoordig Remco Evenepoel en Wout van Aert. In Vlaanderen is wielrennen niet zomaar een sport, het is een belangrijk deel van de cultuur. De kasseien, het glooiende landschap en het uitdagende terrein hebben wielrennen diep geworteld in het dagelijks leven, en dit geldt ook voor de modderige, ruige parcoursen van het veldrijden.

Cyclocross werd een logische keuze voor de Vlamingen, vooral omdat het een perfecte winteractiviteit is wanneer wegwedstrijden minder toegankelijk zijn. Het stelt wielrenners in staat om hun vorm te behouden tijdens het tussenseizoen, en de barre weersomstandigheden passen uitstekend bij de ruige uitdagingen van cyclocross. Waar anderen het weer als ongunstig zouden zien, vormt het voor de Vlamingen juist de ideale achtergrond voor de modderige, zware parcoursen die deze sport zo bijzonder maken.

Cyclocross geniet in Vlaanderen grote populariteit op televisie, waar het qua kijkcijfers kan concurreren met voetbal als een van de meest bekeken sporten. In België trekken crosswedstrijden steevast een groot publiek, vooral in de wintermaanden wanneer het wegwielrennen stilligt. Evenementen zoals de UCI Wereldbeker en de Superprestige-series domineren het sportprogramma, met fans die massaal afstemmen om hun lokale helden te zien strijden op de modderige parcoursen.

Hoewel voetbal de grootste sport in Europa blijft, heeft veldrijden in Vlaanderen een unieke en prominente plek veroverd. Het is heel normaal dat duizenden toeschouwers zich opstellen langs de circuits, ondanks kou en regen, om hun favoriete renners live te bewonderen. Het groeiende aantal kijkers onderstreept hoe belangrijk de sport is in de Vlaamse cultuur.

Het succes van Vlaamse crossers in de sport is geen toeval. De regio heeft een rijke traditie in het voortbrengen van topwielrenners, en het zware, uitdagende terrein en de vaak barre weersomstandigheden bieden ideale omstandigheden voor veldrijders om zich te ontwikkelen. Belgische renners komen al op jonge leeftijd in aanraking met cyclocross, en veel van de beste wegrenners van België, zoals Wout van Aert en Mathieu van der Poel, hebben hun wortels in deze discipline.

De nadruk op techniek, kracht en het beheersen van de fiets in onvoorspelbare omstandigheden heeft van Vlaamse renners ware meesters in het veldrijden gemaakt. De natte, modderige parcoursen vereisen een combinatie van snelheid, kracht en behendigheid, waarbij renners constant moeten afstappen, lopen en weer opstappen. Deze vaardigheden worden al van jongs af aan aangescherpt op het ruige lokale terrein, waardoor de Vlaamse renners een voorsprong hebben in de sport.

Gravelfietsen wint wereldwijd aan populariteit en bieden renners de mogelijkheid om nieuw terrein te verkennen op fietsen die zijn ontworpen voor ruigere omstandigheden. Maar waarin verschillen gravelfietsen van cyclocrossfietsen? Hoewel de twee fietsen veel overeenkomsten vertonen, zijn er enkele belangrijke verschillen. Volgens een artikel van Felt Bicycles is het grootste onderscheid de geometrie. Cyclocrossfietsen hebben steilere hoeken voor scherpe, wendbare besturing op technische parcoursen, terwijl gravelfietsen ontworpen zijn voor comfort tijdens lange, hobbelige ritten. Gravelbikes bieden doorgaans meer ruimte voor bredere banden, waardoor ze geschikt zijn voor allerlei terreinen zoals grind, modder en zelfs sneeuw.

Met de groeiende populariteit van het Gravel rijst de vraag of dit een bedreiging vormt voor de cyclocross. Het antwoord is duidelijk nee. Veldrijden blijft de ultieme kijksport, dankzij de korte, intensieve rondes waardoor fans hun favoriete renners meerdere keren per wedstrijd kunnen zien. Gravelraces zijn weliswaar spannend, maar vaak langer en over uitgestrekte afstanden, wat ze minder aantrekkelijk maakt voor toeschouwers. In Vlaanderen kunnen beide sporten prima naast elkaar bestaan, maar veldrijden behoudt altijd een speciale plek in de harten van de lokale fans.

Wanneer we het hebben over de grootste crosser aller tijden, valt de naam van Erik De Vlaeminck vaak als eerste. Deze Belgische legende, zevenvoudig wereldkampioen veldrijden met meer dan 200 overwinningen op zijn naam, domineerde de sport in de jaren 1960 en 1970. Zijn technische vaardigheden, scherp wedstrijdinzicht en honger naar overwinningen hielpen België om zich als wereldleider in de cyclocross te vestigen.

In dezelfde periode was de Zwitser Albert Zweifel eveneens een prominente naam, met vijf wereldtitels op zijn naam. Later bracht Sven Nys, een andere Belgische grootheid, veldrijden naar een modern publiek met twee wereldtitels en negen Belgische kampioenschappen.

In de afgelopen jaren is de sport echter gedomineerd door twee namen: Mathieu van der Poel en Wout van Aert. Van der Poel, zesvoudig wereldkampioen, wordt beschouwd als een van de meest veelzijdige renners in de wielergeschiedenis, met wereldtitels op zowel de weg als in het gravel. Zijn rivaliteit met Van Aert, drievoudig wereldkampioen veldrijden, heeft de sport de afgelopen tien jaar gekleurd. Vorig seizoen toonde Van der Poel zijn dominantie door 13 van de 14 wedstrijden waaraan hij deelnam te winnen, waarmee hij zijn positie aan de top van de cross bevestigde.

Hoewel de cyclocross immens populair is in België en Nederland, heeft de sport nog niet dezelfde hoogte bereikt in het Verenigd Koninkrijk, waar cross-country een grotere aanhang heeft. De vraag is waarom die populariteit niet naar veldrijden is overgeslagen.

Een mogelijke verklaring ligt in culturele verschillen. Cross-country is al decennialang een vaste waarde in de Britse schoolsport. Het is eenvoudig, toegankelijk en vereist minimale uitrusting, wat het tot de meest beoefende wintersport in het land maakt. Veldrijden daarentegen vraagt niet alleen om een fiets, maar ook om specifieke technische vaardigheden en een infrastructuur die nog niet zo goed ontwikkeld is als in België.

Toch zijn er aanwijzingen dat cyclocross in het Verenigd Koninkrijk in de lift zit. De wereldtitel van Tom Pidcock in 2022 bracht de sport in de schijnwerpers. Alhoewel Wout van Aert en Mathieu van der Poel niet deelnamen aan die wedstrijd, blijft het een belangrijke prestatie. Het succes van Pidcock, in combinatie met de opkomst van gravelracen, zou de groei van veldrijden in Groot-Brittannië kunnen stimuleren. Desondanks zal het een uitdaging blijven voor Britse renners om te concurreren met hun tegenhangers uit België en Nederland.

De cyclocrosskalender zit boordevol actie, en fans willen zeker de Wereldbeker niet missen, die op 24 november van start gaat in Antwerpen. December en januari staan in het teken van een druk programma, met als hoogtepunt de Wereldkampioenschappen van 2025, die op 1 en 2 februari plaatsvinden in Liévin, Frankrijk. De intense rivaliteit tussen Van der Poel, Van Aert en Pidcock belooft dit seizoen opnieuw veel spektakel voor de liefhebbers.

In Vlaanderen is cyclocross meer dan alleen een sport - het is een levensstijl. De rijke geschiedenis, het uitdagende karakter van de parcoursen en de sterke band van de regio met wielrennen hebben het tot een geliefd winterevenement gemaakt. Of ze nu door de modder ploeteren of enthousiast langs de zijlijn staan, de Vlamingen weten dat veldrijden een sport is waarin ze uitblinken.